Po inwazji Nazistów i Sowietów na Polskę, we Wrześniu 1939 roku, wielu Polaków uciekło do Węgier, Rumunii, Francji oraz w końcu do Wielkiej Brytanii.
"Do połowy 1940 około 35 000 polskich lotników, żołnierzy i marynarzy dotarło na Wyspy, tworząc największe nie-brytyjskie siły wojskowe w kraju. Około 8500 z nich było pilotami" - mówił Solarski. Początkowo uznani przez RAF (siły lotnicze Wielkiej Brytanii) za "podejrzanych typów", Polacy udowodnili swoją lojalność, pomagając powstrzymać niemiecką inwazję podczas Bitwy o Anglię.

Niżej przeczytacie trochę o bogatej historii PAF, jego zapomnianych bohaterów i próbie Solarskiego w ich unieśmiertelnieniu (którą rozpoczął w 2008 roku).


Solarski stwierdził, że jego rodzina była główną inspiracją dla projektu. "Historia i polityka były najczęstszymi tematami konwersacji podczas familijnych spotkań, a II wojna światowa mocno wpłynęła na rodzinę".

Adam Barszcz, 1918 - 2012, Starszy Chorąży, 305 Polski Dywizjon Bombowy, pilot. Londyn, Wielka Brytania, 2010.


Kilka lat temu Solarski spotkał historyka pracującego nad przeszłością PAF. "Poczułem, że taka okazja, aby zachować doświadczenia tych mężczyzn i kobiet zanim umrą, nie powinna być zaprzepaszczona".

Jan Stangryciuk-Black, ur. 1922, Starszy Chorąży, 300 Polski Dywizjon Bombowy, strzelec. Londyn, Wielka Brytania, 2010.


Solarski, w toku tworzenia projektu, pracował z dwoma historykami, Piotrem Sikorą i Adamem Jackowskim. Obaj pomogli mu w zlokalizowaniu weteranów, którzy żyli na Wyspach, USA i w Kanadzie.

Roman Szymański, ur. 1923, Porucznik, Jednostka AFU w South Cerney, pilot. Londyn, Wielka Brytania, 2012.


Kazimierz Szrajer (na zdjęciu poniżej) był weteranem z PAF, który zamieszkał w Barry's Bay w Ontario, jednym z pierwszych miejsc, które zasiedlili Polacy w połowie XX wieku. Był pilotem bombowców oraz od działań specjalnych. Odgrywał kluczową rolę w odzyskaniu niemieckiej rakiety V-2 rozbitej na polu w Polsce w Lipcu 1944 – misja ta pomogła zmienić bieg wojny. Zmarł ledwo 4 miesiące po tym jak Solarski go spotkał.

Kazimierz Szrajer, 1919-2012, Kapitan, 301 i 303 Polski Dywizjon Myśliwców, pilot. Barry’s Bay, Kanada, 2012.


Celem Solarskiego było dobre przedstawienie na zdjęciach każdej z tych osób. "Byłem tam nie jako historyk tylko fotograf. " - powiedział. "Wiedziałem, że aby zrobić dobry portret muszę sprawić, by czuli się komfortowo przebywając ze mną"

Franciszek Kornicki, ur. 1916, Major, 303, 307, 308, 315 i 317 Polski Dywizjon Myśliwców, ostatni żyjący z dowódców.


"Jeśli wyczułem, że nie chcą mówić o wojnie, poruszaliśmy inne tematy. [Konwersacje] zawsze były o ich życiu, przemyśleniach – ich doświadczenia były nadzwyczajne. Za każdym razem rozmawialiśmy przez godzinę-dwie, zanim nawet dotknąłem aparatu."

Jerzy Obmiński, ur. 1921, Starszy Chorąży, 300 Polski Dywizjon Bombowy, radiotelegrafista. Hamilton, Kanada, 2012.


Solarski odnalazł Jerzego Głowczewskiego (poniżej) na 66 ulicy w Nowym Jorku. Miał on 91 lat gdy został sfotografowany i nadal jest aktywny w życiu. Po zakończeniu wojny osiągnął sukces jako architekt, profesor i pisarz, który kronikował swoje coroczne, letnie podróże do Polski.

Jerzy Głowczewski, ur. 1922, Starszy Chorąży, 317 i 308 Polski Dywizjon Myśliwców, pilot. Nowy Jork, USA, 2013.


Polskie Siły Lotnicze w Wielkiej Brytanii składały się z 16 dywizjonów pilotów, nawigatorów, celowniczych, strzelców i innych. Mimo że PAF nie był częścią Sił Powietrznych Wielkiej Brytanii, walczyli ramię w ramię z Brytyjczykami.

Marceli Ostrowski, ur. 1920, Kapitan, 301 Polski Dywizjon Myśliwców, pilot. Toronto, Kanada, 2012.


Według Solarskiego, Brytyjczycy byli mocno podejrzliwi w stosunku do polskich żołnierzy, gdy zaczęli napływać w stronę Brytanii na początku wojny. Sytuacja zmieniła się kilka miesięcy później, kiedy zrozumieli, że potrzebują pomocy Polaków, jeśli w ogóle chcą myśleć o pokonaniu Niemców.

Zygmunt Lender, ur. 1923, Starszy Chorąży, 301 i 304 Polski Dywizjon Bombowy, radiotelegrafista. Toronto, Kanada, 2012.


Jednak, gdy wojna się zakończyła i brytyjscy żołnierze zaczęli wracać do domów, konflikt ekonomiczny i trudny rynek pracy sprawiły, że stosunek do Polaków ponownie stał się wrogi.

Tadeusz Karnkowski, 1917 - 2013, Kapitan, 306 i 316 Polski Dywizjon Myśliwców, pilot. New Haven, USA, 2012.


Po wojnie, Polska, dla której ci ludzie z takim zaangażowaniem walczyli, przestała istnieć. Dla nowej, komunistycznej Polski, stali się "wrogami narodu".

Stefan Ryll, ur. 1922, Młodszy Chorąży, 306 Polski Dywizjon Myśliwców, pilot, z żoną Iwoną. Londyn, Wielka Brytania, 2009.


Przy braku wsparcia zarówno ze strony brytyjskiej, jak i polskiej, wiele z tych osób migrowało za ocean, podczas późnych lat 40 i 50. Głównie przybywali do Stanów Zjednoczonych i do Kanady, gdzie wielu wciąż tam żyje.

Marian Fijal, 1921 – 2012, Starszy Chorąży, 304 Polski Dywizjon Bombowy, radiooperator. Toronto, Kanada, 2012.


Józefa Sobieska (poniżej) była członkiem Żeńskich Pomocniczych Sił Powietrznych, które były stworzone w 1939 jako część RAF. Mimo że te kobiety nigdy nie uczestniczyły w działaniach wojennych, były wciąż aktywne na innych polach, takich jak transport, komunikacja i wyżywienie. Sobieska była kierowcą na lotnisku Faldingworth. Prawie niewidoma w czasie, gdy Solarski ją spotkał, "Była w dobrym samopoczuciu, zastanawiając się czemu "ludzie z Hollywood" nigdy nie zainteresowali się jej historią", mówił.

Józefa Sobieska, 1922 - 2012, Starszy Szeregowy, 300 Polski Dywizjon Bombowy, kierowca RAF w Faldingworth. Londyn, Wielka Brytania, 2010.


W albumie Solarski opisuje Stanisława Sochę (poniżej) jako "uderzająco skromnego". Mimo że był dowódcą dywizjonu i zdobył wiele odznaczeń, Socha mówił zarówno z pasją jak i melancholią, wspominając dzieciństwo we wschodniej Polsce.

Stanisław Socha, 1918-2014, Młodszy Chorąży, 303 Polski Dywizjon Myśliwców, pilot. Gravenhurstt, Kanada 2012.


Wszystko o co Solarski prosi, to by ci bohaterowie nie zostali zapomniani. Opisują swoją pracę jako "dojmujące przypomnienie i wartościowy historyczny zapis odwagi tych mężczyzn i kobiet."

Zdjęcie z albumu Solarskiego, "The Airmen".